Bạn đã bao giờ lướt Facebook, TikTok hay bất kỳ mạng xã hội nào và “há hốc mồm” trước những tin tức giật gân đến mức không tin vào mắt mình? Chẳng hạn như “người ngoài hành tinh đáp xuống sân thượng nhà hàng xóm” hay “loài mèo có khả năng… hát rap”? Nếu từng một lần nhấn nút chia sẻ chỉ vì thấy tin quá sốc, rất có thể bạn đã vô tình tiếp tay cho tin giả.
Sự “bùng nổ” của mạng xã hội khiến tin tức lan truyền với tốc độ chóng mặt. Ai cũng có thể trở thành “phóng viên tại gia,” đăng tải bất cứ điều gì mà không cần kiểm chứng. Những bài viết kiểu “nghe đâu, thấy bảo” cứ thế leo lên top thịnh hành, còn những người dùng tò mò hoặc thiếu kiên nhẫn xác minh lại “hồn nhiên” chia sẻ. Kết quả là tin giả lẫn tin thật lộn xộn, khiến nhiều người hoang mang, mất niềm tin và thậm chí gây tổn hại danh dự cho cá nhân, tổ chức.
Trong bối cảnh này, trách nhiệm của báo chí chính thống càng trở nên nặng nề. Nhà báo – những người gác cổng thông tin – không chỉ cần nhanh nhạy đưa tin mà còn phải “chắc tay” kiểm chứng, để tin thật có tiếng nói kịp thời. Việc đầu tiên là luôn “soi” kỹ nguồn gốc: Thông tin này xuất phát từ đâu, có phải cơ quan chức năng, chuyên gia, người phát ngôn chính thức hay chỉ là trang web vô danh? Thậm chí, ngay cả khi nguồn có vẻ đáng tin, nhà báo vẫn cần tìm thêm bằng chứng, số liệu, hoặc xác nhận từ nhiều phía. Ai làm báo chắc hẳn hiểu rõ sự quan trọng của thao tác “fact-check”: từ việc dùng Google để kiểm tra trích dẫn, đến tra cứu ảnh gốc để xem bức hình “gây chấn động” kia liệu có bị cắt ghép hay không.
Với nhịp sống “số hóa” hiện nay, nhà báo cũng không thể thiếu các công cụ hiện đại. Một số phần mềm, trang web chuyên phát hiện nội dung giả mạo ngày càng được sử dụng rộng rãi. Cộng tác viên, phóng viên thường trú ở địa phương cũng là “tai mắt” hữu ích, bởi thực tế hiện trường mới là câu trả lời chắc chắn nhất cho mọi nghi vấn. Dẫu cho một tin đồn có “bay” xa đến đâu, chỉ cần có người xác nhận tận nơi, sự thật sẽ sớm được phơi bày.
Bên cạnh kỹ năng nghiệp vụ, nhà báo còn cần giữ vững đạo đức nghề. Cái tít giật gân có thể câu được vài cái click, nhưng về lâu dài, niềm tin của bạn đọc lại quan trọng hơn nhiều. Nếu báo chí vô tình hoặc cố tình “thêm mắm dặm muối,” người đọc sẽ đẩy luôn tờ báo ấy vào một “mớ” tin tức đáng ngờ khác. Để tránh tình trạng “được vài lượt xem mà mất cả uy tín,” báo chí chính thống cần kiên định với nguyên tắc trung thực, minh bạch, giải thích cho độc giả hiểu vì sao thông tin kia là đúng (hoặc sai), chứ không chỉ giản lược thành “tin này sai, đừng tin.”
Cuộc chiến chống tin giả không chỉ là nhiệm vụ của riêng nhà báo, mà cả công chúng cũng góp phần quyết định. Trước khi bấm nút chia sẻ, hãy hít thở vài giây, tự hỏi: “Tin này có đáng tin không?”, “Đã được kiểm chứng chưa?” Nếu cảm thấy không rõ ràng, hãy tìm thêm nguồn hoặc hỏi ý kiến người am hiểu. Tương tự, các tổ chức, cơ quan chức năng nên công khai, minh bạch thông tin, lập những kênh kiểm chứng để người dân dễ tra cứu.
Tóm lại, tin giả “thao túng” mạng xã hội vì đánh đúng tâm lý tò mò, thích giật gân của nhiều người. Nhưng báo chí chính thống, với nghiệp vụ chuyên sâu và tinh thần trách nhiệm, hoàn toàn có thể “chặn đường” tin giả ngay từ đầu, miễn là nhà báo giữ vững nguyên tắc, luôn đối chiếu, kiểm định rõ ràng và dùng chính ngòi bút của mình để giúp công chúng hiểu rõ sự thật. Và quan trọng hơn cả, mỗi người dùng mạng xã hội cũng chính là một “chiến binh” chống tin giả, chỉ cần chúng ta chịu khó tỉnh táo và cẩn trọng trước mỗi cú nhấp chuột.
Để lại một bình luận